مایع داخل تراز بنایی چیست؟
مایع داخل تراز دستی یا تراز بنایی معمولاً الکل (اتانول، متانول یا ایزوپروپانول) یا ترکیبی از روغن مخصوص است. این مایع سبز رنگ یا زرد رنگ که در کپسول های شیشه ای تراز مشاهده می‌کنید، دارای ویژگی های خاصی است که امکان حرکت روان حباب هوا را فراهم می کند و دقت اندازه گیری را تضمین می نماید. نام تراز دستی در زبان انگلیسی Spirit Level است چرا که، واژه “Spirit” در زبان انگلیسی به معنای الکل است.
برخلاف تصور عموم، در تراز های باکیفیت از آب معمولی به عنوان مایع داخلی استفاده نمی شود. دلیل اصلی این موضوع، یخ زدن آب در دما های پایین و احتمال شکستن کپسول شیشه ای است. همچنین آب به دلیل کشش سطحی بالا، حرکت حباب را کند می کند و دقت ابزار را کاهش می دهد. به همین خاطر در ترازهای مرغوب، از مایعات ویژه ای استفاده می‌شود که نقطه انجماد بسیار پایین و کشش سطحی کمی دارند؛ این مایعات باعث حرکت روان حباب و افزایش دقت و دوام تراز در شرایط مختلف می شوند.
ترکیب مایع داخل تراز
مایع موجود در تراز های دستی با توجه به کیفیت و نوع تراز متفاوت است، اما معمولاً از یکی از این گزینه ها تشکیل شده است:
- الکل های مختلف: اتانول، متانول یا ایزوپروپانول
- ترکیب روغن با ویسکوزیته پایین: در ترازهای باکیفیت تر
- مخلوطی از الکل، گلیسیرین، اتیلن گلیکول و آب: با نسبت های مشخص
- ترکیب اتر و الکل: در برخی از تراز های بنایی
برای افزایش دید، معمولاً رنگ دانه های فلورسنت (معمولاً سبز یا زرد) به این مایعات اضافه می شود تا حباب به راحتی قابل مشاهده باشد، حتی در شرایط نوری نامناسب قابل رویت باشد.
جدول مقایسه انواع مایعات مورد استفاده در تراز دستی
دلایل علمی استفاده از الکل یا روغن در تراز دستی
استفاده از الکل یا روغن در تراز دستی به این دلیل است که این مایعات نقطه انجماد بسیار پایینی دارند و در سرما یخ نمی زنند، بنابراین از ترک خوردن یا آسیب کپسول شیشه ای جلوگیری می شود. همچنین به دلیل کشش سطحی پایین تر نسبت به آب، حرکت حباب داخل تراز روان تر و دقیق تر انجام می شود و دقت ابزار افزایش می یابد.
نقطه انجماد پایین
- الکل ها نقطه انجماد بسیار پایینی دارند. برای مثال، اتانول در دمای حدود منفی 114 درجه سانتی گراد منجمد می شود، در حالی که آب در صفر درجه یخ می زند. این ویژگی باعث می شود تراز در شرایط سرد نیز کارایی خود را حفظ کند و دچار آسیب نشود. نقطه انجماد پایین الکل باعث می شود تراز دستی حتی در مناطق سرد سیر و شرایط هوای بسیار سرد هم بدون یخ زدگی قابل استفاده باشد. به همین دلیل این ابزار برای پروژه های عمرانی و ساخت و ساز در محیط های سرد بسیار مناسب است.
ویسکوزیته و کشش سطحی پایین
- انواع الکل دارای ویسکوزیته (گرانروی) و کشش سطحی کمتری نسبت به آب هستند. این خصوصیت باعث می شود:
- حباب هوا با سرعت بیشتری در مایع حرکت کند.
- حباب با دقت بیشتری در مکان مناسب قرار گیرد.
- اصطکاک با سطح شیشه کاهش یابد.
محدوده دمایی گسترده
- در تراز های باکیفیت که الکل به عنوان مایع داخلی استفاده می شوند، معمولاً طوری طراحی شده‌اند که در بازه دمایی حدود منفی ۲۰ تا مثبت ۶۰ درجه سانتی گراد، عملکرد مطلوب و پایداری داشته باشند. این ویژگی باعث می شود تراز حتی در سرمای شدید زمستان یا گرمای بالای تابستان، بدون یخ زدن یا تبخیر بیش از حد قابل استفاده باشد و در نقاط مختلف جغرافیایی و شرایط آب و هوایی متنوع، دقت و کارایی خود را به خوبی حفظ کند.
عدم تبخیر سریع
- برخلاف برخی مایعات فرار که به سرعت تبخیر می شوند و ممکن است به مرور زمان حجم مایع داخل تراز کاهش پیدا کند، الکل های به کاررفته در تراز ها معمولاً با مواد افزودنی مخصوص ترکیب می شوند تا میزان تبخیر آنها بسیار کاهش یابد. این ترکیب ویژه باعث می شود مایع داخل تراز برای مدت طولانی باقی بماند و نیاز به شارژ یا تعویض نداشته باشد، در نتیجه طول عمر و کارایی تراز افزایش پیدا می کند.
رنگ پذیری مناسب
مایعات مورد استفاده در تراز به راحتی رنگ می پذیرند. اضافه کردن رنگ سبز یا زرد فلورسنت به مایع، تشخیص موقعیت حباب را ساده تر می کند. برخی از برند ها مانند تراز دستی نووا و یا تراز دستی رونیکس، با توجه به طراحی درنظر گرفته شده برای مایعات تراز های خود، ترجیح می دهند از رنگ های مخصوصی استفاده کنند که در این شرایط استفاده از الکل بهترین انتخاب پیش رو می باشد.
علت سبز یا زرد رنگ بودن مایع تراز
رنگ سبز یا زرد مایع داخل تراز صرفاً جنبه زیبایی شناختی ندارد، بلکه به دلایل علمی و کاربردی انتخاب شده است:
- محدوده حساسیت چشم انسان: چشم انسان به رنگ‌های زرد-سبز (در طول موج حدود 555 نانومتر) حساسیت بیشتری دارد. این رنگ در شرایط نوری مختلف به بهترین شکل قابل مشاهده است.
- کنتراست با حباب: رنگ سبز یا زرد روشن، کنتراست مناسبی با حباب هوای سفید ایجاد می کند که باعث می شود تشخیص موقعیت حباب آسان تر شود.
- خاصیت فلورسنت: در تراز های پیشرفته تر، مایع دارای خاصیت فلورسنت است که امکان استفاده از آن در شرایط کم نور را فراهم می کند.
ساختار و عملکرد کپسول های تراز
کپسول های شیشه ای تراز (که به آن ها ویال نیز گفته می شود) به گونه ای طراحی شده‌اند که حباب هوا همیشه به سمت بالاترین نقطه آن حرکت می کند. این کپسول ها معمولاً به دو شکل اصلی وجود دارند:
- کپسول های استوانه ای یا مستطیلی: دارای انحنای بسیار جزئی به سمت بالا هستند، به طوری که در حالت تراز، حباب در مرکز کپسول قرار می گیرد.
- کپسول های بشکه ای شکل: دارای قطر بیشتر در وسط هستند و برای تراز هایی مناسب اند که در جهات مختلف استفاده می شوند.
نگهداری و حفاظت از مایع داخل تراز
برای حفظ کیفیت و دقت تراز، توجه به این نکات ضروری است:
- محافظت در برابر دمای شدید: تراز را در معرض گرمای شدید یا سرمای زیاد قرار ندهید. حتی تراز های حاوی الکل ممکن است در دما های بسیار پایین دچار مشکل شوند.
- جلوگیری از ضربات شدید: ضربات شدید ممکن است باعث شکستن کپسول های شیشه ای و نشت مایع شود.
- نگهداری در محیط خشک: رطوبت می تواند به مرور زمان باعث خوردگی بدنه تراز و آسیب به کپسول ها شود.
- تمیز کردن منظم: گرد و غبار روی کپسول ها می تواند دید شما را مختل کند. سطح تراز را با پارچه نرم و خشک تمیز کنید.
سایت kaidi86 برای نگهداری از تراز چنین می گوید:
Handle with Care: Always handle liquid level control switches with care to prevent physical damage. Avoid dropping or subjecting the switch to excessive force or impact. Even minor damage can affect the switch’s operation and accuracy.
با احتیاط رفتار کنید: همیشه با تراز با احتیاط کار کنید تا از آسیب فیزیکی جلوگیری شود. از افتادن و یا فشار بیش از حد به کپسول خودداری کنید. حتی آسیب جزئی می تواند بر عملکرد و دقت تراز دستی تأثیر بگذارد.
آیا مایع داخل تراز بنایی سمی است؟
اگرچه مایع داخل تراز (به ویژه در تراز های معمولی) دارای الکل است، اما معمولاً خطر جدی برای سلامتی ایجاد نمی کند. با این حال:
- در صورت شکستن کپسول و تماس مایع با پوست، محل را با آب و صابون بشویید.
- از تماس مایع با چشم خودداری کنید.
- در صورت بلعیده شدن مایع (به خصوص در کودکان)، به پزشک مراجعه کنید.
تفاوت مایع تراز با مایع شیلنگ تراز
شیلنگ تراز، ابزاری متفاوت از تراز معمولی است و معمولاً برای تراز کردن نقاط در فواصل طولانی استفاده می شود. در شیلنگ تراز معمولاً از آب استفاده می شود، زیرا:
- اصل ظروف مرتبط (اصل یکسان بودن سطح مایع در لوله های متصل به هم) اساس کار شیلنگ تراز است.
- آب برای این کاربرد مناسب تر است زیرا کپسول های بسته شیشه ای در اینجا وجود ندارد و خطر یخ زدگی کمتر است.
- حجم بیشتر آب مورد نیاز در شیلنگ تراز، استفاده از الکل را غیر اقتصادی می کند.
مایع داخل تراز دستی، علی رغم ساده به نظر رسیدن، یکی از اجزای حیاتی در عملکرد دقیق این ابزار کاربردی است. انتخاب هوشمندانه مایع مناسب (معمولاً الکل یا روغن مخصوص) با ویژگی های خاص مانند نقطه انجماد پایین، ویسکوزیته کم و پایداری بالا، تضمین کننده دقت و طول عمر تراز است. تراز های دستی به عنوان یکی از پرکاربرد ترین ابزار های دستی در صنعت ساختمان، نجاری و بسیاری از مشاغل دیگر، مدیون این مایع ساده اما هوشمندانه هستند.
درک ماهیت و ویژگی های مایع داخل تراز، نه تنها به انتخاب بهتر این ابزار کمک می کند، بلکه به حفظ و نگهداری صحیح آن نیز یاری می رساند تا بتوان از این ابزار دقیق برای مدت طولانی تری استفاده کرد.
اولین دیدگاه را ثبت کنید